2024

Socratesbeker

De Socratesbeker is de prijs voor het prikkelendste filosofieboek van het voorgaande jaar. Sinds 2002 reiken we jaarlijks de Socratesbeker uit aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen.

Voor de Socratesbeker komen alle boeken in aanmerking die verschijnen in het voorgaande jaar (jan - dec). Het aangedragen boek is geschreven in het Nederlands, filosofisch van aard, overwegend non-fictie en het betreft geen bundel.

Op de shortlist staan Trots van Martha Claeys, Doe zelf normaal van Maxim Februari, Limitarisme van Ingrid Robeyns, Nieuwe lichamelijkheid van Jenny Slatman en Schoonheid van Stéphane Symons.

Op 10 april om 19.00 uur vindt de uitreiking aan de schrijver van het winnende boek plaats. Live in Kunststof vanuit Spui25 in Amsterdam. De genomineerden worden geïnterviewd door de nieuwe presentator van Kunststof Andrew Makkinga. Aanmelden kan via de website van Spui25.

TROTS, Martha Claeys

Trots lijkt iets voor mensen met grote ego’s, voor personen die snel gekrenkt zijn en voor opscheppers die op sociale media geen maat kennen. Wie trots is, plaatst zichzelf te veel in de kijker. Maar trots ligt ook ten grondslag aan emancipatie, en kan een krachtig wapen zijn bij protest. Met trots kun je jezelf beter op waarde schatten. Meer ruimte voor sommige vormen van trots kan de sleutel zijn tot sociale rechtvaardigheid. Filosofe Martha Claeys onderzoekt de betekenis van trots en laat zien dat deze emotie juist in onze woelige tijden van groot belang is.

Martha Claeys (1994) is filosofe. Na studies in Berlijn en Chicago promoveerde ze aan de Universiteit Antwerpen. Ze schrijft en spreekt over de vraag hoe we ons goed tot elkaar kunnen verhouden. Samen met Lotte Spreeuwenberg host en produceert ze de gelauwerde podcast Kluwen.

Lees een artikel in Filosofie Magazine.

Doe zelf normaal, Maxim Februari

Onder invloed van de klimaatverandering en intelligente technologieën verandert de democratische rechtsstaat. Natuur en technologie sturen het beleid en nemen beslissingen voor ons. Het is de vraag of we zelf ons gedrag nog kunnen blijven normeren.

Te veel kennis over de toekomst dreigt bij deskundigen en aan universiteiten te blijven hangen. Het is tijd die kennis daar op te halen en een publiek gesprek te voeren over de veranderingen die op ons afkomen.

Schrijver, jurist en filosoof Maxim Februari is een van de scherpzinnigste en origineelste denkers van ons taalgebied. Hij is de auteur van bejubelde romans (Klont en De literaire kring), essays en columns. In 2008 ontving Februari de Frans Kellendonkprijs voor zijn gehele oeuvre, en in 2018 de J.H. Heldringprijs voor columnistiek. Hem is de P.C. Hooft-prijs 2020 toegekend. Dit najaar verschijnt zijn nieuwe boek Doe zelf normaal.

Lees een artikel in Filosofie Magzine

Limitarisme, Ingrid Robeyns

Geen mens zou in armoede moeten leven; daarover is iedereen het wel eens. Maar is te veel geld niet even onwenselijk?

De kloof tussen arm en rijk neemt almaar toe. Een kleine groep superrijken wordt steeds rijker terwijl de afstand met de mensen zonder noemenswaardig vermogen steeds groter wordt. Dat is moreel niet verdedigbaar, vindt politiek filosoof Ingrid Robeyns. In Limitarisme legt ze uit waarom er een limiet moet komen aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten. Extreme rijkdom vormt een gevaar voor de democratie en staat een duurzame toekomst in de weg. Bovendien is rijkdom zelden een persoonlijke verdienste, eerder een kwestie van geluk.

In dit vlammende betoog doet Robeyns de argumenten voor het limitarisme uit de doeken, en schetst ze hoe het er in de praktijk uit zou zien. We moeten toe naar een systeem waarin de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen en ongelijkheden ingeperkt worden. Het overtollige geld van de superrijken kan mens en samenleving veel goeds opleveren. En daar profiteert uiteindelijk iedereen van, ook de superrijken zelf.

Ingrid Robeyns (1972) is econoom en filosoof, en als hoogleraar Ethiek van Instituties verbonden aan de Universiteit Utrecht. Ze promoveerde in Cambridge bij Amartya Sen en is de grondlegger van het limitarisme.

Lees een artikel in Filosofie Magazine

Nieuwe lichamelijkheid, Jenny Slatman

Zwarte lichamen worden regelmatig gehinderd in een witte wereld; vrouwenlichamen worden afgeschermd en afgeremd in een misogyne wereld; dikke lichamen passen niet in een wereld die is afgesteld op het gemiddelde lichaam; berolstoelde lichamen kunnen niet met de trap, en depressieve lichamen worden inert omdat de wereld hen niet meer uitnodigt.

De voorbeelden laten zien dat lichamen nooit op zichzelf staan. Ze functioneren altijd in relatie tot andere lichamen en tot de omgeving. Toch is de opvatting nog gangbaar dat je lichamelijke problemen kunt oplossen door te focussen op tekortkomingen in het lichaam, in het denken of in het gedrag van individuen. Filosoof Jenny Slatman legt uit dat deze aanpak onvoldoende werkt. Er is meer aandacht nodig voor de materiële relaties waarin lichamen staan. Ze pleit daarmee voor een nieuwe kijk op lichamelijkheid.

Een fundamenteel andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting.

Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Haar onderzoek bestaat uit filosofischantropologische analyses van lichamelijkheid in kunst, expressie en medische praktijken. Zij publiceerde onder meer Vreemd Lichaam. Over medisch ingrijpen en persoonlijke identiteit en vertaalde werk van Merleau-Ponty. Voor haar werk ontving ze een VIDI- en een VICI-beurs.

Lees een artikel in Filosofie Magzine

Schoonheid, Stéphane Symons

Kan er schoonheid zijn zonder lelijkheid?
Maakt schoonheid ons gelukkig?
Valt het klassieke schoonheidsideaal nog te redden?

Schoonheid verschijnt in de meest uiteenlopende gedaanten. Dit boek brengt ons van een bankje in Delft en een park in Amsterdam, langs het Pantheon en de Santa Maria sopra Minerva-basiliek in Rome, tot bij een kleurrijk vogeltje in het regenwoud van Nieuw-Guinea. Toch is vandaag niet iedereen meer overtuigd van het besef dat schoonheid zo onmisbaar is. Door heel wat critici wordt ze gezien als een onhaalbaar ideaal. Erger nog, schoonheid zou vooral artificiële verlangens in het leven roepen en ficties creëren die maar weinig te maken hebben met het bestaan van alledag.

Dit boek geeft een antwoord op de vraag waarom het ideaal van de schoonheid vandaag, ook in kunstmilieus, onder vuur is komen te liggen. In een snelwandeling langs een aantal grote namen uit de kunstgeschiedenis en met de hulp van talrijke illlustraties reconstrueert cultuur-en kunstfilosoof Stéphane Symons hoe concepten als het sublieme, het lelijke en het reële het begrip 'schoonheid' van de troon dreigen te stoten. Bovenal reikt hij argumenten aan om het klassieke ideaal in ere te herstellen.

Stéphane Symons is als hoogleraar verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven. Zijn onderzoeksdomein is de negentiende- en twintigste-eeuwse esthetica en cultuurfilosofie.

Lees een artikel in Filosofie Magazine

 
  • De jury van de Socratesbeker 2024 bestaat uit:

    • Bert Bultinck (hoofdredacteur Knack)

    • Alexandra van Ditmars (redacteur Filosofie Magazine)

    • Laura Molenaar (freelance journalist voor onder andere dagblad Trouw)

    • Khadija al Mourabit (bestuurslid bij SWIP-NL en jurylid van de Hypatia-prijs)

    • Pieter Pekelharing (juryvoorzitter en docent filosofie aan de Universiteit van Amsterdam)

  • Kijk de uitreiking van de Socratesbeker 2023 in Spui25 Amsterdam, live in Kunststof, terug via deze link.

  • 2023: Peter Venmans, Gastvrijheidmeer informatie

    2022: Jurriën Hamer, Waarom schurken pech hebben en helden gelukmeer informatie

    2021: Miriam Rasch, Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme → meer informatie

    2020: Donald Loose, Over vriendschap. De praktische filosofie van Kant

    2019: Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardewijk, Het goede leven en de vrije markt

    2018: Kees Vuyk, Oude en Nieuwe ongelijkheid

    2017: Marjan Slob, Hersenbeest

    2016: René ten Bos, Bureaucratie is een Inktvis

    2015: Wouter Kusters, Filosofie van de waanzin

    2014: Jan Bransen, Laat je niets wijsmaken. Over de macht van experts en de kracht van gezond verstand

    2013: Paul van Tongeren, Leven is een kunst

    2012: Coen Simon, En toen wisten we alles

    2011: Hans Achterhuis, De utopie van de vrije markt

    2010: Luuk van Middelaar, De passage naar Europa. Geschiedenis van een begin

    2009: Hans Achterhuis, Met alle geweld

    2008: Frank Ankersmit, De sublieme historische ervaring

    2007: Chris Buskes, Evolutionair denken. De invloed van Darwin op ons wereldbeeld

    2006: Andreas Kinneging, Geografie van goed en kwaad

    2005: Wouter Kusters, Pure waanzin

    2004: Dick Pels, De geest van Pim. Het gedachtegoed van een politieke dandy

    2003: Jos de Mul, Cyberspace Odyssee

    2002: Michiel Leezenberg, Islamitische filosofie. Een geschiedenis

 

De Socratesbeker komt tot stand in samenwerking met Spui25 en radio Kunststof, en met steun van Vereniging Vrienden van de ISVW.